TSH در آزمایش خون چیست؟ + تشخیص کم کاری و پرکاری تیروئید!

آزمایش TSH یکی از تست‌های مهم برای بررسی عملکرد غده تیروئید است. TSH در واقع یک پیام‌آوراست. یعنی دستور را از مغز گرفته و به غده تیروئید ابلاغ می‌کند. اگر اختلالی در آن ایجاد شود، غده تیروئید نمی‌تواند به درستی عمل کند

همه چیز در رابطه با تیروئید!

اگر دچار علائمی مانند کاهش یا افزایش وزن ناگهانی، تعریق غیر طبیعی، پریود نامنظم یا افسردگی شدید، بهتر است تا آزمایش TSHرا پشت گوش نیاندازید. این آزمایش، در واقع عملکرد غده تیروئید را مورد بررسی قرار می‌دهد. بروز کم کاری یا پرکاری تیروئید که امروزه نیز بسیار رایج است، با انجام این آزمایش مشخص می‌شود. بهتر است بدانید که حدود ۶۰ درصد از افرادی که به بیماری تیروئیدی مبتلا هستند، از بیماری خود بی‌خبر هستند. اگر قصد دارید تا در ارتباط با آزمایش TSH بیشتر بدانید، ادامه مطالب را از دست ندهید.

TSH در آزمایش خون چیست؟

آزمایش TSH یا Thyrotropin آزمایشی است که عملکرد غده تیروئید در بدن را بررسی می‌کند. TSH مخفف "هورمون تحریک کننده تیروئید" است. آزمایش TSH میزان این هورمون را در خون اندازه‌گیری می‌کند. TSH در آزمایش خون مشخص می‌کند که غده تیروئید بیش از حد فعال (پرکاری تیروئید) یا کم‌کار (کم‌کاری تیروئید) است. از آنجا که هورمون‌های تیروئیدی در متابولیسم، وزن بدن، دمای بدن، حالات خلقی، کنترل عضلات، هضم، رشد،‌ عملکرد و رشد مغز، عملکرد قلب و باروری تاثیر دارند، لذا سالم بودن این غده نقش مهمی در سلامت کلی دارد. اختلالات تیروئید مشکلات سلامتی زیادی را ایجاد می‌کنند که شایع‌ترین آن‌ها بیماری‌های خودایمنی و کمبود ید است. 

علت تجویز آزمایش TSH چیست؟

حال سوال اینجاست «چه زمانی نیاز به انجام آزمایش TSH داریم؟». در صورتی‌ که پزشک علائم مربوط به یکی از اختلالات کم‌کاری تیروئید و یا پرکاری تیروئید را در شما مشاهده کند، برای اطمینان یافتن از تعادل هورمون‌های هیپوفیزی و تیروئیدی آزمایش TSH را درخواست می‌کند.

سایت Medline Plus در رابطه با علت تجویز آزمایش TSH می‌گوید:

اگر مقدار هورمون تیروئید در خون بیش از حد(پرکاری تیروئید) و یا بسیار کم(کم‌کاری تیروئید) باشد، ممکن است نیاز به آزمایش TSH داشته باشید.

علائم پرکاری تیروئید، که به عنوان تیروئید بیش فعال نیز شناخته می‌شود، شامل موارد زیر است:

- اضطراب

- کاهش وزن

- لرزش در دستان

- افزایش ضربان قلب

- پف کردن

- برجستگی چشم‌ها

- مشکل خوابیدن

علائم کم‌کاری تیروئید، که به عنوان تیروئید کم‌کار نیز شناخته می‌شود ، شامل موارد زیر است:

- افزایش وزن

- خستگی

- ریزش مو

- تحمل کم نسبت به سرما

- دوره‌های قاعدگی نامنظم

- یبوست

شرایط آزمایش TSH چیست؟‌

شرایط آزمایش TSH چندان پیچیده نیست. این آزمایش را می‌توان در هر ساعتی از روز  انجام داد. هیچ آمادگی قبلی مثل ناشتا بودن برای انجام این آزمایش نیاز نیست. همچنین قبل از بررسی سطح TSH خون نیازی به قطع مصرف دارو نیست. با این حال مهم است که به پزشک اطلاع دهید که چه داروهایی مصرف می‌کنید، زیرا برخی از داروها می‌توانند بر عملکرد تیروئید تأثیر بگذارند. البته گاهی گفته می‌شود که فردی که قصد انجام آزمایش تیروئید را دارد به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشد. بهتر است این موضوع را دقیقا از پزشک خود بپرسید؛ زیرا برخی از پزشکان به انجام این آزمایش در شرایط ناشتایی تاکید دارند و برخی دیگر ضرورتی برای این کار نمی‌بینند.

نکته:

 اگر تحت درمان با داروی تیروئید هستید، بهتر است ابتدا آزمایش را انجام دهید و بعد داروی خود را مصرف کنید.

آزمایش TSH چگونه انجام می‌شود؟

برای این منظور، متخصص نمونه‌گیری از ساعد شما نمونه خون را دریافت می‌کند. این نمونه به لوله‌آزمایش منتقل‌شده و برای سنجش TSH به بخش آزمایشگاهی ارسال می‌شود. ممکن است مانند سایر نمونه‌گیری‌های خونی محل نمونه‌گیری با اندکی سوزش و درد همراه باشد که پس از چند دقیقه برطرف می‌شود. همچنین ممکن است به دلیل دریافت خون از شما، مقداری احساس سرگیجه و سبکی سر به شما دست دهد که جای نگرانی نیست. در چنین حالتی یکجا نشسته و مقداری آب بنوشید تا فشار و قند خون شما به وضعیت طبیعی برگردد.

تفسیر آزمایش TSH چگونه است؟

TSH+mIU/L+966

پس از آنکه به پرسش" TSH چیست؟" پاسخ داده شد، بهتر است بدانید که تفسیر آزمایش TSH برای کمک به تشخیص اختلالات غده تیروئید، بررسی روند درمان بیماران مبتلا به کم‌کاری یا پرکاری تیروئید اولیه و ثانویه و غربالگری نوزادان از نظر کم‌کاری تیروئید مادرزادی انجام می‌شود. 

تفسیر آزمایش TSH در کنار سایر تفسیر تست‌های مربوط به تیروئید مانند آزمایش T3 و آزمایش T4 انجام خواهد شد. در این رابطه حتما باید با پزشک مشورت داشته باشید. سطح نرمال TSH در بزرگسالان بین ۰.۴ mlU/L تا ۴ mlU/L (واحد بین‌المللی میلی به ازای هر لیتر) است. این میزان در افرادی که تحت درمان اختلالات تیروئید قرار دارند، بین ۰.۵ mlU/L تا ۳.۳ mlU/L است.

اگر سطح TSH خون بالاتر از حد نرمال باشد، فرد دچار کم کاری تیروئید ثانویه و یا پرکاری غده تیروئید است و اگر میزان آزمایش TSH کمتر از حد نرمال باشد، فرد دچار پرکاری تیروئید ثانویه و یا کم کاری غده تیروئید است. سطوح TSH از نظر جنسیت و سن متفاوت خواهند بود.

ممکن است نتیجه آزمایش TSH بر اساس آزمایشگاهی که به آن مراجعه می‌کنید، کمی متفاوت باشد. باید بدانید که سطح TSH در کودکان، نوزادان و زنان باردار می‌تواند خارج از حد طبیعی بزرگسالان باشد.

تفسیر آزمایش TSH در باروری مردان

میزان غیر طبیعی TSH چه بالا و چه پایین می‌تواند برای باروری مردان مضر باشد. در پاسخ به این پرسش که آزمایش TSH برای چیست؟ گفتیم که سطح این هورمون می‌تواند اختلالات تیروئید را مشخص کند. کم کاری تیروئید می‌تواند باعث بروز علائمی مثل چاقی و کاهش انرژی شود که با علائم کاهش تولید تستوسترون مشابه باشد. پرکاری تیروئید نیز باعث تپش قلب و تعریق زیاد و کاهش وزن می‌گردد. هر دو این مشکلات می‌تواند بر تولید اسپرم‌های مردان اثرگذار باشد. اگرچه باید گفت کمتر پیش می‌آید که مشکلات تیروئید باعث ناباروری شود. در حالتی که اختلالات تیروئید خفیف باشد مشکلی برای باروری مردان پیش نخواهد آمد. در بعضی موارد که علائم اختلال تیروئید و ناباروی شبیه به هم باشد ممکن است پزشک آزمایش TSH را تجویز کند. برای تفسیر آزمایش TSH در مورد مشکلات باروری لازم است که حتما با پزشک خود مشورت کنید.

آزمايش TSH در بارداری چیست؟

آزمایش TSH در بارداری در کنار آزمایش T3 و T4 انجام می‌شود. به طور کلی، سطح T3 و T4 در بارداری بالا می‌رود و سطح TSH کاهش پیدا می‌کند. از آزمایش T4 برای بررسی‌های بیشتر استفاده خواهد شد. بررسی هورمون hCG در آزمایش hCG و هورمون استروژن در عملکرد غده تیروئید در دوران بارداری تاثیر زیادی دارند. هورمون (Hcg) در سه ماهه اول بارداری سطح بالایی دارد؛ به همین جهت از ترشح TSH جلوگیری می‌کند و ممکن است باعث بیماری پرکاری تیروئید در زنان باردار شود. بنابراین مقدار TSH در سه ماهه اول بارداری کاهش پیدا می‌کند و در طول دوران بارداری به حالت اولیه خود باز می‌گردد. از این رو آگاه از میزان نرمال TSH در بارداری می‌تواند در سلامت مادر و جنین موثر باشد.

هورمون استروژن مقدار پروتئین‌های ناقل هورمون‌های تیروئید را در سرم افزایش می‌دهد. بیش از ۹۹ درصد هورمون‌های تیروئید در خون به این پروتئین‌ها متصل هستند. در نتیجه هورمون‌های تیروئید تام افزایش پیدا می‌کنند، اما هورمون‌های آزاد به صورت نرمال باقی می‌مانند. با نرمال باقی ماندن میزان هورمون‌های TSH ،Free T3 ،Free T4 در طول بارداری، عملکرد تیروئید نیز نرمال است و تغییری نمی‌کند.

آزمایش TSH در بارداری ناشتایی نیاز ندارد، با این حال قبل از آن با پزشک مشورت داشته باشید. برخی پزشکان ناشتا بودن برای آزمایش تیروئید را توصیه می‌کنند.

آیا بالا بودن TSH در آزمایش خون خطرناک است؟

هورمون‌های تیروئیدی با هورمون‌های غده هیپوفیز به‌صورت یک لوپ معکوس باهم در ارتباط هستند. بدین‌صورت که هرگاه مقدار هورمون‌های تیروئیدی در خون کاهش یابد از غده هیپوفیز هورمون TSH بیشتری به جریان خون رها می‌شود. از این رو حتما در تفسیر آزمایش TSH، میزان نرمال آن را بررسی کنید. یکی از شایع‌ترین علل کم‌کاری تیروئید و بالابودن TSH در آزمایش خون وجود یک بیماری خود ایمن التهابی در غده تیروئید است. این بیماری که به بیماری هاشیموتو نیز معروف است به‌صورت مزمن و تدریجی بافت غده تیروئید را تخریب می‌کند و عملکرد بهینه آن را با مشکل مواجه می‌کند.

TSH نیز در این حالت با یک عملکرد مهاری، تولید هورمون‌های تیروئیدی را کاهش می‌دهد. بنابراین هر عاملی که باعث کم‌کاری تیروئید شود در مرحله اول تأثیر خود را بر غده هیپوفیز اعمال می‌کند. سایر مواردی که بر سطح هورمون T4 تأثیر دارند درنهایت بر میزان TSH نیز اثرگذار خواهند بود و مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:

- تغییر در سطح هورمون‌های بدن به دلیل تغییر میزان استروژن یا به دلیل مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری

- مصرف داروهایی که تأثیر مستقیم بر روی غده تیروئید دارند ماند داروی آمیودارون

- آسیب‌های وارده به غده تیروئید براثر پرتودرمانی

- برداشتن قسمتی و یا تمام غده تیروئید براثر جراحی

اگرچه در خصوص غده تیروئید و عملکرد آن تاکنون تحقیقات زیادی انجام‌شده است اما عوامل مؤثر در بالا و پایین شدن هورمون TSH هیپوفیز چندان شناخته‌شده نیستند و تحقیقات بیشتری برای روشن‌تر شدن مکانیسم‌ها لازم است. با وجود این، یکی از دلایل عمده افزایش مقدار TSH در خون وجود تومورهای تشکیل‌شده در غده هیپوفیز است که باعث تولید مقادیر غیر نرمال هورمون‌های هیپوفیزی به جریان خون می‌شود. یکی دیگر از دلایل چنین اختلالی ورم بافت غده هیپوفیز است که منجر به ترشح مقادیر بالای TSH به جریان خون می‌شود.

TSH بالا در آزمایش خون چه علائمی دارد؟

بالا بودن TSH در آزمایش خون از علائمی است که نشان می‌دهد غده تیروئید شما به ‌اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند. به این حالت از تیروئید هیپوتیروئیدیسیم یا کم‌کاری تیروئید گفته می‌شود. در کم‌کاری تیروئید غده هیپوفیز سعی می‌کند که با رهاسازی TSH به خون سبب تحریک تولید هورمون‌های T3 و T4 گردد. هورمون‌ T3 و T4 از مهم‌ترین هورمون‌های بدن در سوخت‌وساز سلولی هستند و بنابراین نقش حیاتی در حفظ سلامت بدن دارند. این بیماری بیشتر در خانم‌های مسن شایع است، اما می‌تواند در هر سنی افراد را درگیر کند. علائم بالا بودن TSH که در اختلال هیپوتیروئیدیسم دیده می‌شود به‌صورت زیر است:

- مشکلات حافظه

-  گواتر

-  ضربان آهسته قلب

-  افسردگی

-  افزایش وزن

-  مفاصل متورم، سفت و یا دردناک

-  خستگی

-  یبوست

-  خشکی پوست یا مو

-  کم‌پشت شدن یا ریزش موها

-   ناباروری

-  دوره پریود نامنظم و دردناک

-  افزایش حساسیت به سرما

همه این علائم ممکن است در ابتدای بیماری دیده نشوند اما با مزمن و طولانی شدن کم‌کاری تیروئید این عوارض به‌تدریج ظاهر می‌شوند. البته بهتر است بدانید که در برخی از موارد شما ممکن است همه علائم کم کاری تیروئید را تجربه نکنید، از این رو تنها تفسیر آزمایش TSH و سایر تست‌های مربوط به تیروئید می‌تواند این بیماری را تشخیص دهد.

علت پایین بودن TSH در آزمایش خون چیست؟

اگر در آزمایش TSH مقدار این هورمون پایین‌تر از حد نرمال باشد، یکی از موارد زیر ممکن است علت این کاهش باشد:

- بیماری گریوز (سلول‌های سیستم ایمنی بافت غده تیروئید را مور حمله قرار می‌دهند.)

- وجود مقدار زیادی ید در بدن

- مصرف نادرست داروهای تیروئیدی

درصورتی‌که داروهایی مانند استروئیدها، دوپامین و یا مسکن‌های اپیوئیدی مصرف می‌کنید، ممکن است جواب آزمایش مقادیر پایین TSH را نشان دهد. همچنین مصرف بیوتن (مکمل‌های ویتامین B) نیز می‌تواند باعث مقادیر پایین TSH در آزمایش خون گردد. آزمایش TSH تنها آزمایش برای بررسی عملکرد تیروئید نیست بلکه تست‌های دیگری مثل T3 ،T4 و آنتی‌بادی‌های ضد TPO نیز برای ارزیابی عملکرد تیروئید مورداستفاده قرار می‌گیرند.

 چه عواملی باعث بالا رفتن anti tpo میشود؟ یکی از دلایل بالا بودن این فاکتور در کنار غیر نرمال بودن TSH، برروز مشکلت تیروئیدی است.

علائم پایین بودن TSH در آزمایش خون چیست؟

برخی از علائم پایین بودن این فاکتور در تفسیر آزمایش TSH که می‌تواند نشانه‌ای از پرکاری تیروئید باشد، عبارت‌اند از:

-  عصبی بودن

-  تحریک پذیری

-  بروز اختلالات خواب 

-  احساس خستگی عمومی

-  ضعف عضلانی

-  اسهال

-  بزرگ شدن ظاهری گردن

-  بزرگ شدن چشم ها

-  تپش قلب 

-  افزایش ضربان قلب

-  تعریق بیش‌ازحد

درمان سطوح پایین TSH چگونه است؟

اگر غده تیروئید شما کم‌کارتر از حد نرمال باشد پزشک شما با تجویز داروهای مخصوص، تعادل هورمونی را به شما برمی‌گرداند. این داروها علائم مرتبط با کم‌کاری تیروئید، نظیر خستگی و افزایش وزن را به‌تدریج برطرف می‌کنند. به‌منظور اینکه پزشک بتواند دوزهای مناسب دارو را برای شما تعیین کند، هر دو الی سه ماه آزمایش TSH تکرار می‌شود. در صورت نرمال بودن سطح TSH معمولا پزشک آزمایشات دیگر را تحت عنوان آزمایش چکاپ کامل مردان یا زنان تجویز خواهد کرد تا سلامتی سایر ارگان‌های بدن شما نیز مشخص شود. بهتر است بدانید که همچنین اگر تیروئید شما پرکارتر از حد نرمال است یکی از موراد زیر ممکن است جهت درمان تجویز شود:

-  داروهای ید رادیواکتیو برای کاهش عملکرد تیروئید

-  داروهای مهارکننده هورمون‌های تیروئیدی

-  داروهای مهارکننده بتا برای کاهش ضربان قلب

-  عمل جراحی برای برداشتن غده تیروئید (کمتر مورداستفاده قرار می‌گیرد)

درمان بالا بودن TSH در آزمایش خون

پزشک معمولا برای درمان این مشکل دارو تجویز می‌کند. رایج‌ترین دارویی که برای کم کاری تیروئید تجویز می‌شود لووتیروکسین (L-Tyrosine) است. البته بدون تجویز پزشک نباید این دارو را مصرف کنید. بعضی افراد لازم دارند که به طور مادام العمر از این دارو استفاده نمایند تا مشکل تیروئید آن‌ها کنترل شود. این دارو باعث می‌شود میزان کلسترول خون شما طبیعی شود و افزایش وزنی که در اثر کم کاری تیروئید ایجاد شده از بین برود.

همچنین تغییر در رژیم غذایی نیز می‌تواند در کاهش میزان TSH نرمال موثر باشد. به عنوان مثال: مصرف ویتامین B، تخم مرغ، ماهی تن، گوشت بوقلمون و حبوبات و همچنین کاهش مصرف قند و گلوتن سبب بهبود کم کاری تیروئید خواهد شد.

داروهای تاثیرگذار در تفسیر آزمایش TSH

بعضی شرایط مانند مصرف برخی داروها می‌‌تواند میزان TSH نرمال را به هم بزند و باعث نتایج کاذب در آزمایش شود. این داروها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

- لیتوبید (لیتیوم)

- داروهای ضد تشنج

- هپارین (رقیق کننده خون)

- پاسرون (آمیودارون)

- مکمل‌های ید

- داروهای تعدیل کننده ایمنی مانند: اینترفرون آلفا و اینترلوکین

- داروهای شیمی درمانی