شیراز، خیابان هفت تیر، ابتدای خیابان معدل شرقی، کوچه 5
شیراز، خیابان هفت تیر، ابتدای خیابان معدل شرقی، کوچه 5
کبد چرب یا استئاتوز کبدی یکی از انواع بیماری‌های کبد است. در این بیماری کبد توانایی تجزیه و پردازش چربی را به دلیل مصرف زیاد الکل، بیماری دیابت، تری گلیسیرید بالا یا سایر بیماری‌ها از دست می‌دهد و علائمی مانند ضعف و خستگی شدید، تهوع و استفراغ و درد در ناحیه شکمی را ایجاد میکند. خوشبختانه مراحل اولیه این بیماری با تغییر رژیم غذایی قابل درمان است.
کبد چرب یکی از شایع‌ترین بیماری‌های کبد است که حدود ۲۵ درصد از کل بزرگسالان به آن مبتلا هستند. زمانی‌که کبد نتواند چربی‌ها را به‌خوبی پردازش و تجزیه کند، این چربی‌ها در بافت کبد ذخیره شده و به مرور باعث التهاب و آسیب شدید کبدی می‌شوند. معمولا شرایطی مانند چاقی، دیابت، تری گلیسیرید بالا یا مصرف زیاد الکل از علل اصلی ابتلا به کبد چرب هستند. باتوجه به اینکه این بیماری در بیشتر موارد علائم خاصی از خود نشان نمی‌دهد، بهتر است با مشاهده مواردی مانند زردی پوست یا از دست‌دادن اشتها به پزشک متخصص مراجعه کنید.
بیماری کبد چرب یا استئاتوز کبدی یکی از شایع‌ترین بیماری های کبد است که به دلیل تجمع چربی در کبد ایجاد می‌شود. کبد دومین ارگان بزرگ بدن است که به فرآوری مواد غذایی کمک میکند و مواد مضر خون را فیلتر میکند. گاهی این بیماری را بیماری خاموش کبدی می‌نامند، به این دلیل که می‌تواند بدون ایجاد علائم ایجاد شود.
وجود مقدار کمی چربی در کبد طبیعی است. اما تجمع بیش‌ازحد آن می‌تواند به یک مشکل اساسی تبدیل شود. اگر بیش از ۵ تا ۱۰ درصد از وزن کبد شما چربی است احتمالا به این بیماری مبتلا هستید. شیوع این بیماری در بسیاری از نقاط جهان در حال افزایش است و حدود ۲۵ درصد از مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما خبر خوب این است که این بیماری برگشت‌پذیر است و با تغییر سبک زندگی درمان می‌شود.
استئاتوز کبدی به دو شکل اصلی کبد چرب الکلی و کبد چرب غیر الکلی دیده می‌شود که علت ایجاد و عوامل خطر هر کدام متفاوت است:
- کبد چرب الکلی (AFLD): نوعی بیماری کبد است که با نوشیدن زیاد الکل، در کبد چربی جمع می‌شود. برای درمان این نوع بیماری کبد، افرادی که الکل مصرف می‌کنند باید مصرف آن را محدود کنند.
- کبد چرب غیر الکلی (NAFLD): به علت عواملی غیر از نوشیدن الکل مانند ژنتیک، چاقی و عوارض دارویی ایجاد می‌شود. از هر ۳ بزرگسال، یک نفر و از هر ۱۰ کودک یک کودک ممکن است به این بیماری مبتلا شود. علت دقیق ایجاد کبد چرب غیر الکلی مشخص نیست اما در افراد با اضافه وزن بالا و مبتلا به دیابت بیشتر دیده می‌شود.
همچنین کبد چرب دارای ۴ مرحله است که به ترتیب پیشرفته‌تر می‌شوند:
- کبد چرب گرید ۱ (کبد چرب ساده): در کبد چرب گرید ۱ چربی اضافی در کبد تجمع پیدا میکند. این مرحله اگر پیشرفت نکند، تقریبا بی‌ضرر است.
- کبد چرب گرید ۲ (استئو هپاتیت): در کبد چرب گرید ۲ علاوه‌بر چربی اضافی، التهاب نیز در کبد وجود دارد.
- کبد چرب گرید ۳ (فیبروز کبدی): در این مرحله، التهاب کبدی باعث ایجاد زخم شده است. التهاب اگر ادامه پیدا کند باعث ایجاد اسکار در کبد می‌شود و کبد نمی‌تواند عملکرد طبیعی داشته باشد.
- کبد چرب گرید ۴ (سیروز کبدی): زخم کبد در این مرحله به طور گسترده‌ای گسترش پیدا کرده است. سیروز یک بیماری بالقوه تهدیدکننده زندگی است که می‌تواند باعث نارسایی کبدی شود و معمولا غیرقابل برگشت است. به همین دلیل بهتر است قبل از اینکه کبد چرب به این مرحله برسد برای درمان آن اقدام کنید.
بیماری سیروز کبدی معمولا در کبد چرب گرید ۴ و به دنبال تجمع زیاد چربی، زخم و التهاب شدید اتفاق می‌افتد. این اتفاق ممکن است باعث ایجاد علائم مختلفی مانند از دست‌دادن اشتها، کاهش وزن، خون دماغ شدن، زرد شدن پوست و درد شکمی شود.
خارش پوست، تورم شکمی، بزرگ‌شدن طحال و زرد شدن پوست از مهم‌ترین علائم کبد چرب هستند. استئاتوز کبدی علائم و نشانه‌های مختلفی دارد. ممکن است همه افراد این علامت‌ها را نداشته باشند و حتی گاهی متوجه نشوند که به این بیماری مبتلا شده‌اید. به طور کلی شایع‌ترین علائم کبد چرب عبارت‌اند از:
- خستگی شدید
- ضعف
- کاهش وزن
- از دست‌دادن اشتها
- تهوع و استفراغ
- درد در ناحیه مرکزی شکم یا در قسمت راست و بالای شکم
شایع‌ترین علت کبد چرب اعتیاد به الکل است. درمورد افرادی که الکلی نیستند کارشناسان هنوز به طور دقیق نمی‌دانند علت این بیماری چیست. برای جلوگیری از این بیماری باید موارد زیر را کنترل کرد؛
- اضافه‌وزن یا چاقی
- مقاومت به انسولین
- قند خون بالا که نشان‌دهنده پیش دیابت یا دیابت نوع ۲ است
- سطح بالای چربی در خون (به‌ویژه تری گلیسیرید)
جگر چرب هنگامی ایجاد می‌شود که بدن چربی زیادی تولید کند یا به اندازه کافی چربی را دفع نکند. در این شرایط چربی اضافی در سلول‌های کبدی ذخیره می‌شود و بیماری ایجاد میکند. این تجمع چربی می‌تواند در اثر موارد مختلفی مانند قند خون بالا، کلسترول بالا، سندرم متابولیک یا کم‌کاری تیروئید رخ دهد. سایر علل کبد چرب عبارت است از:
- تجمع بیش‌ازحد چربی در اطراف شکم (چاقی شکمی)
- مقاومت به انسولین
- کاهش عملکرد هیپوفیز (کم کاری هیپوفیز)
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
- کاهش وزن سریع
- برخی از انواع عفونت‌ها مانند هپاتیت C و اچ آی وی (HIV)
- کمبود آلفا ۱ آنتی تریپسین
- عوارض جانبی برخی از داروها مانند متوترکسات، تاموکسیفن و آمیودارون
- بای پس معده
- بارداری
- قرار گرفتن در معرض سموم خاص
- ژنتیک و وجود سابقه خانوادگی
- بیماری التهابی روده (IBS)
- مصرف زیاد کربوهیدرات
برخی از عوامل مانند ابتلا به آپنه انسدادی خواب، برخی نژادها مانند نژاد اسپانیایی یا آسیایی، یائسگی و تجمع چربی در اطراف شکم ممکن است خطر ابتلا به بیماری جگر چرب را افزایش دهند. افرادی که بیشتر از یک مورد از این ویژگی‌ها را دارند، باید بیشتر از سایر افراد به علائم کبد چرب توجه داشته‌باشند و در صورت نیاز آزمایش بررسی عملکرد کبد را انجام دهند.
کبد چرب در بارداری از بیماری‌های نادر اما جدی در زنان باردار است که هنوز علت دقیق آن مشخص نیست. در حالت طبیعی تری گلیسیرید و اسیدهای چرب در کبد تجزیه می‌شوند. اما در بدن برخی خانم‌ها در دوران بارداری، چربی بیشتر از مقدار طبیعی تولید می‌شود و در سلول‌های کبد و اطراف آن تجمع پیدا میکند. کبد چرب در بارداری می‌تواند عوارض جدی برای مادر و جنین داشته‌باشد. این بیماری احتمال فشارخون بارداری، خونریزی پس از زایمان و زایمان زودرس را افزایش می‌دهد.
تشخیص کبد چرب معمولا شامل یک رویکرد چند وجهی است که شامل بررسی سابقه پزشکی بیمار، معاینه بالینی، انواع آزمایش‌های آزمایشگاهی و مطالعات تصویربرداری مانند سی تی اسکن و سونوگرافی می‌شود.
برای تشخیص استئاتوز کبدی، پزشک داخلی یا فوق تخصص گوارش و کبد به یک شرح حال پزشکی نیاز دارد. به همین دلیل از شما سوالاتی در مورد تاریخچه پزشکی خانوادگی، هرگونه سابقه بیماری کبدی، مصرف الکل، انواع داروهای مصرفی، بیماری‌های زمینه‌ای، سابقه خستگی یا از دست‌دادن اشتها می‌پرسد.
برای بررسی التهاب کبد، پزشک ممکن است شکم را لمس کند یا فشار دهد. اگر کبد بزرگ شده‌باشد، ممکن است پزشک بتواند آن را در قسمت بالایی و راست شکم احساس کند. اما در برخی موارد، کبد می‌تواند ملتهب باشد و بزرگ نشود. در نتیجه، ممکن است پزشک متخصص کبد نتواند در لمس شکم بزرگی کبد را تشخیص دهد و نیاز به انجام آزمایش خون یا تصویربرداری پزشکی باشد.
در بسیاری از موارد، کبد چرب خودش را با افزایش آنزیم‌های کبدی در آزمایش خون، نشان می‌دهد. در آزمایش خون فرد مبتلا، آنزیم‌های آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) افزایش می‌یابند. افزایش آنزیم‌های کبدی نشان‌دهنده التهاب کبد است. کبد چرب یکی از دلایل التهاب کبد و افزایش آنزیم‌های کبدی است، اما تنها علت آن نيست.
در صورت بالا بودن آنزیم‌های کبدی، پزشک آزمایش‌های دیگری را برای شناسایی علت التهاب درخواست میکند. آزمایش‌هایی که برای تشخیص کبد چرب به پزشک کمک می‌کنند عبارت‌اند از:
- آزمایش عملکرد کبد یا تست کبد چرب
- آزمایش چربی خون
- شمارش کامل سلول‌های خونی
- آزمایش بررسی هپاتیت ویروسی مزمن (هپاتیت A، هپاتیتی B، هپاتیت C)
- آزمایش غربالگری بیماری سلیاک
- قند خون ناشتا
- هموگلوبین A۱C برای بررسی سطح قند خون در ۶ ماه گذشته
بعد از بررسی بالینی، معاینه بدنی و آزمایش خون، پزشک متخصص ممکن است برخی از آزمایش‌های تصویربرداری را برای بررسی وجود چربی اضافی یا سایر مشکلات کبدی درخواست کند. این آزمایش‌ها معمولا شامل سونوگرافی، سی تی اسکن (CT scan)، ام آر آی (MRI) و فیبرو اسکن کبد هستند.
نمونه‌برداری یا بیوپسی کبد بهترین روش برای تعیین شدت بیماری کبدی است. در نمونه‌برداری از کبد، پزشک یک سوزن را در کبد فرو میکند و یک تکه از بافت آن را برمی‌دارد. سپس نمونه تهیه‌شده، در زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.
کاهش وزن، تغذیه سالم، ورزش و عدم مصرف الکل در کنار مصرف دارو برای کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند چربی خون یا دیابت، بهترین راه برای درمان کبد چرب هستند. در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان قطعی کبد چرب تأیید نشده‌است اما برخی داروها می‌توانند این بیماری را مدیریت کنند.
ممکن است برای کنترل دیابت، کلسترول و تری گلیسیرید که از دلایل ایجاد این بیماری هستند، دارو تجویز شود. در برخی مواقع نیز پزشک قرص ویتامین E تجویز میکند. سایر داروها عبارت‌اند از:
- قرص لیورگل
- لیورکر
- قرص سیانارکول
- تیازولیدین دیون
- پنتوکسیفیلین
- مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتنسین
سیروز کبدی می‌تواند در نهایت باعث نارسایی کبد شود. افرادی که به نارسایی کبد دچار می‌شوند، ممکن است برای درمان، به پیوند کبد نیاز داشته‌باشند. جراحی متابولیک (باریاتریک) که به‌عنوان جراحی چاقی یا اضافه وزن هم شناخته می‌شود، درمان پیشرفته برای کبد چرب غیر الکلی است.
مهم‌ترین اقدام برای درمان این بیماری رعایت رژیم غذایی است. سعی کنید از تمام گروه‌های غذایی شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین بدون چربی، لبنیات کم‌چرب، چربی و روغن سالم در رژیم غذایی خود استفاده کنید. مصرف غذاهای پرکالری را محدود کنید و غذاهای غنی از فیبر را جایگزین آنها کنید. انواع میوه، سبزیجات و حبوبات از غذاهای پر فیبر هستند. برای اطلاعات بیشتر می توانید از دکتر تغذیه مشاوره بگیرید.
خطر اصلی کبد چرب پیشرفت این بیماری به سمت سیروز است. سیروز به معنی تشکیل زخم (اسکار) در کبد است که باعث سخت‌شدن بافت کبد می‌شود. واریس مری و سرطان کبد نیز از دیگر عوارض جگر چرب هستند. این بیماری می‌تواند روی رشد مو هم تأثیر بگذارد و باعث ریزش مو شود.
- تجمع مایع در شکم
- تورم وریدهای مری که احتمال دارد پاره شوند و خونریزی کنند
- گیجی و خواب‌آلودگی
- سرطان کبد
- نارسایی کبد و ازکارافتادن کبد
کبد چرب می‌تواند در عملکرد کبد مشکل ایجاد کند. در این شرایط آنزیم‌های کبدی هم دچار اختلال می‌شوند. یکی از راه‌های تشخیص استئاتوز کبدی انجام آزمایش خون و بررسی آنزیم‌های کبد است. اگر در آزمایش خون سطح آنزیم‌های کبدی مانند آلانین آمینوترانسفراز و آسپارتات آمینوترانسفراز یا همان آزمایش ALT و AST بالاتر از حد معمول باشد، نشانه مشکل در کبد است.
در بیشتر افراد کبد چرب مشکل جدی ایجاد نمی‌کند و با تغییر سبک زندگی می‌توان آن را مدیریت کرد. اما زمانی که این بیماری به مرحله سیروز کبدی یا گرید ۴ می‌رسد، ممکن است در نهایت منجر به نارسایی کبد و سرطان کبد شود که بسیار خطرناک و تهدیدکننده زندگی است. به همین دلیل حتما برای درمان به موقع بیماری کبد اقدام کنید. کبد عضو حیاتی در بدن است و نمی‌توان بدون آن زندگی کرد.
مهم‌ترین اقدام برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری تغییر در سبک زندگی است که به سلامت بدن کمک میکند. بهتر است ورزش روزانه را در برنامه خود قرار دهید و اگر اضافه وزن دارید وزنتان را کاهش دهید. رژیم غذایی سالم را انتخاب کنید و از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و چربی‌های سالم در رژیم خود استفاده کنید. همچنین لازم است تا مصرف الکل را تا جای ممکن کاهش دهید و اگر مبتلا به دیابت یا چربی خون هستید، به طور منظم داروهایتان را مصرف کنید.
کبد چرب با بسیاری از بیماری‌های دیگر دستگاه گوارش و برخی از بیماری‌های زمینه‌ای در ارتباط است. به این صورت که گاهی برخی بیماری‌ها باعث ابتلا به کبد چرب می‌شوند و گاهی برخی از این بیماری‌ها در اثر کبد چرب ایجاد می‌شوند. بیماری‌های مرتبط با کبد چرب شامل موارد زیر هستند:
- دیابت نوع ۲
- مقاومت به انسولین
- چربی خون بالا
- انواع عفونت کبدی مانند هپاتیت C
- نارسایی کبدی
- بیماری هپاتیت
آزمایشگاه فوق تخصصی آریانا بیشک یکی از بهترین آزمایشگاههای شهر شیراز میباشد و روزانه مراجعین زیادی جهت انجام آزمایش به این مراکز مراجعه می‌کنند. این آزمایشگاه دارای دستگاههای پیشرفته و مدرن میباشد و قادر به انجام تستهای روتین، تخصصی و فوق تخصصی در زمینهی کلینیکال و پاتولوژی میباشد.
