شکل و رنگ مدفوع می‌تواند رازهای درون شما را آشکار کند. بخصوص در افراد مبتلا به بیماری کرون که اغلب دقت زیادی به تغییرات مدفوع خود باید داشته باشند، این امر کاملاً صادق است. برخی افراد هرگز به مدفوع خود نگاه نمی‌کنند. دکتر نیلانجان ناندی متخصص گوارش و استادیار بخش گوارش و هپاتولوژی دانشکده پزشکی دانشگاه درکسل فیلادلفیا که در درمان بیماران مبتلا به بیماری التهابی روده تخصص دارد، به همه افراد توصیه میکند مرتباً به شکل و رنگ مدفوع خود توجه کنند.

در سال‌های اخیر محققان بر روی رازهایی که در مدفوع نهفته است و باکتری‌هایی که از طریق دستگاه گوارش وارد آن می‌شوند و تأثیر آنها بر سلامت فیزیکی و روانی افراد تحقیقات زیادی انجام داده ‌اند. مثلاً طبق تحقیقاتی که در سال 2015 در نشریه Brain, Behavior, and Immunity منتشر شد، چیزی که به آن میکروبیوم گفته می‌شود ممکن است در اختلالات خلقی نقش داشته باشد. طبق تحقیقات اخیر که بر روی موش‌ها انجام شده و در نشریه نیچر در سال 2017 منتشر شد، این میکروب‌های راز آلود حتی می‌توانند در ایجاد آلزایمر نقش داشته باشند. اگرچه ممکن است ابزار علمی برای بررسی ترکیب باکتریایی مدفوع شما وجود نداشته باشد، اما خودتان می‌توانید چیزهای زیادی از روی شکل ظاهری آن دریابید.

در اینجا در مورد رنگ‌های مختلف مدفوع و ارتباط آنها با وضعیت سلامتی بیشتر یاد می‌گیرید.

رنگ قهوه ‌ای

رنگ مدفوع در حالت طبیعی قهوه‌ ای است که علت آن رنگ ماده‌ ای به نام صفرا می‌باشد که در کبد تولید شده و به گوارش چربی‌ها در بدن کمک می‌کند. در واقع خود صفرا در حالت طبیعی سبز رنگ است، اما با عبور آن در دستگاه گوارش و تجزیه آن توسط آنزیم‌ها به رنگ زرد و قهوه‌ ای در می‌آید. اگر مدفوع شما قهوه ‌ای رنگ و جامد است، احتمالاً دلیل خاصی برای نگرانی وجود ندارد.

رنگ سبز

سبز بودن مدفوع در اکثر موارد نرمال محسوب می‌شود و علت سبزی آن به غذایی که خورده‌اید نسبت داده می‌شود. مصرف سبزیجات سبز رنگ به مقدار زیاد مانند اسفناج یا کاهو که سرشار از کلروفیل هستند باعث سبز شدن مدفوع می‌شود.

رنگ سفید

در صورتی که مدفوع به رنگ خاکی مایل به سفید در بیاید، علت آن کمبود صفرا در دستگاه گوارش می‌باشد. علت این اتفاق می‌تواند انسداد مجاری صفراوی باشد. یکی از علل انسداد مجاری صفراوی، سنگ صفرا است. به علاوه گاهی اوقات افراد ممکن است متوجه مخاط سفید رنگی در سطح رویی مدفوعی با رنگ طبیعی شوند که پوشش مایل به سفید دارد. این وضعیت ممکن است نرمال بوده یا نشانگر تعداد بیماری کرون باشد. بیماری کرون باعث زخم‌های دستگاه گوارش می‌شود که نتیجه آن وجود مخاط در مدفوع است. در صورتی که متوجه مخاط در مدفوع خود شدید و به خصوص اگر بیشتر از حالت طبیعی باشد، آن را با پزشک خود در میان بگذارید.

در مورد افرادی که بیماری کرون ندارند، سفید بودن رنگ مدفوع همراه با دل درد، تب و استفراغ می‌تواند به معنی نیاز به خدمات اورژانسی باشد. اما در صورتی که مدفوع سفید بدون هیچ گونه علایم دیگر باشد می‌توانید تا زمان مراجعه به مطب پزشک صبر کنید.

رنگ زرد

مدفوع زرد یکی دیگر از نشانگرهای احتمالی کم بودن صفرا می‌باشد که باز هم می‌تواند با انسداد مجاری صفرا مرتبط باشد. همچنین ممکن است علت آن عدم ترشح آنزیم کافی در پانکراس برای گوارش باشد. اغلب پزشک سؤالاتی در مورد سابقه پزشکی و سلامتی شما پرسیده و ممکن است برای تأیید تشخیص آزمایش‌هایی توصیه کند. همچنین هنگامی که برای انجام کلونوسکوپی آماده می‌شوید، مدفوع رقیق شده و رنگ آن زرد می‌شود. این وضعیت پیامدی طبیعی بوده و جای نگرانی ندارد.

رنگ سیاه

اگر قرص آهن یا بیسموت ساب سیترات مصرف می‌کنید، باید انتظار چنین چیزی را داشته باشید. سیاه شدن مدفوع در اثر مصرف این داروها یکی از عوارض بی‌خطر اما متداول آن است. همچنین برخی از ترکیبات موجود در برخی مواد غذایی یا داروها متداول‌ترین عامل تیره شدن رنگ مدفوع هستند. بنابراین در صورتی که مدفوع سیاه و جامد باشد، در بیشتر اوقات جای نگرانی نیست. اما در صورتی که مدفوع سیاه و شل باشد، حالت قیری داشته باشد و بوی خیلی تندی از آن متصاعد می‌شود ممکن است نشانگر خونریزی در دستگاه گوارش باشد. این وضعیت ممکن است نیاز بررسی فوری با آندوسکوپی داشته باشد.

رنگ قرمز روشن

مدفوع در اثر مصرف غذاهای قرمز مانند گوجه‌ فرنگی یا چغندر ( لبو)، به رنگ قرمز روشن در می‌آید اما این رنگ ممکن است نشان ‌دهنده خونریزی نیز باشد. وجود مقدار کمی خون در مدفوع می‌تواند در اثر بواسیر ( هموروئید) ، پولیپ روده و یا شقاق اتفاق افتاده باشد بخصوص در صورتی که در هنگام دفع، درد دارید. در صورتی که مقدار خونریزی زیاد باشد باید به بیمارستان مراجعه کنید تا کلونوسکوپی انجام شده و علت خونریزی تشخیص داده شود.

یکی از مشخصه‌ های اصلی بیماریهای التهابی روده مانند بیماری کرون، اسهال خونی است. اگرچه اسهال خونی یکی از علائم متداول این بیماری است اما در صورتی که به این بیماری مبتلا هستید و این علامت را تجربه می‌کنید باز هم باید موضوع را با پزشک در میان بگذارید و میزان خون در مدفوع را به پزشک گزارش کنید.